Raya - nàng công chúa của thời đại mới

“Raya và Rồng thần cuối cùng” (tựa gốc: Raya and the last dragon) là bộ phim hoạt hình mới nhất của Disney được chính thức công chiếu trong tháng 3/2021. Câu chuyện xoay quanh hành trình của công chúa Raya xứ Long Tâm, rồng thần Sisu cùng những người bạn đồng hành, tìm kiếm những mảnh vỡ của ngọc thần và giải cứu thế giới khỏi thảm họa diệt vong Druun.

Raya với gốc gác Đông Nam Á, bổ sung vào sự đa dạng sắc tộc của dàn công chúa Disney (trong tổng số 15 nàng công chúa của Disney có sáu nàng gốc Á và da màu). Tạo hình của Raya đặc thù và có nhiều khác biệt với các công chúa trước giờ. Raya bụi bặm, thô ráp và cứng cỏi, không ngây thơ mong manh, không trang điểm đậm. Nàng lang bạt, tự xoay xở mọi việc suốt sáu năm.

Bên cạnh ngoại hình, tính cách và câu chuyện nền của Raya vừa chân thực, vừa gần gũi với xã hội đương thời - cho dù bộ phim có bối cảnh viễn tưởng, phản địa đàng (dystopian). Nàng có tuổi thơ, xuất phát điểm không giống một công chúa nào trước đó. Mở đầu phim khán giả đã được giới thiệu về Raya, ngay từ nhỏ đã được ba - Quốc vương xứ Long Tâm rèn luyện để trở thành một nhà lãnh đạo, một chiến binh bảo vệ ngọc thần. Nàng được học lịch sử, văn hóa, võ thuật, chiến thuật, ngoại giao, lẫn ẩm thực. Những chiến binh khác như Mộc Lan và Merida vấp phải sự ngăn cản của gia đình khi bộc lộ khía cạnh mạnh mẽ, rắn rỏi, Raya lại được gia đình toàn tâm toàn ý ủng hộ ngay từ đầu. Và Raya yêu thích làm những việc ấy, một cách tự nguyện. Nàng còn là con của một người bố đơn thân.

Các chi tiết lý lịch trích ngang tuy nhỏ nhưng đã tạo dựng một nhân vật có những đặc điểm hiện đại, tân tiến: không còn những vị phụ huynh áp đặt khuôn mẫu lên con cái, những cô gái không còn bị giới hạn trong việc được hay phải học gì…

Điểm thú vị khiến Raya rất con người, dễ khiến người xem đồng cảm là việc nàng không hoàn hảo. Trải qua tổn thương trong quá khứ, Raya dần đánh mất lòng tin vào con người, trở nên đa nghi, khép kín (không dám ăn đồ người khác đưa cho sợ bị đầu độc), có phần nóng nảy. Đặc biệt trong thời đại của tin giả tràn lan như hiện nay, khiếm khuyết này của Raya trở nên dễ cảm thông hơn bao giờ hết. Sự lừa lọc cũng xuất hiện không ít xuyên suốt bộ phim, thách thức các nhân vật lẫn khán giả. Raya có những dằn vặt, đấu tranh nội tâm dữ dội. Bộ phim là hành trình Raya trưởng thành, khôi phục lại lòng tin vào cái tốt - dù hiếm hoi đến đâu vẫn luôn tồn tại, vượt qua những khác biệt để tìm thấy bình an. Raya và những người bạn đồng hành, không chỉ hàn gắn các dân tộc, mà còn hàn gắn chính những vụn vỡ thủơ nhỏ của Raya. Từ Bạch Tuyết cho tới Raya, Disney đã tiến một bước rất dài trong việc xây dựng một nhân vật đa chiều, nhiều lớp lang, chiều sâu tâm lý lẫn tính cách.

Dõi theo sự phát triển từ Mộc Lan, Jasmine, Rapunzel, Merida rồi đến Raya - nàng công chúa của chúng ta đã không còn phải vật lộn với những định kiến cổ hủ và những khuôn mẫu cứng nhắc nữa mà giành lấy tự do cá nhân, quyền quyết định đời mình. Khó khăn mà Raya phải đối mặt là một vấn đề ai cũng có thể gặp, mang tính toàn cầu, phi giới tính.

Câu chuyện của Raya gắn liền với những trọng trách nặng nề. Tình huống, mâu thuẫn của phim cũng nghiêm trọng, khốc liệt hơn nhiều phim Disney trước kia. Raya không theo đuổi tình yêu nam nữ, nàng cứu bố và thế giới khỏi thảm họa diệt vong Druun - làm cạn kiệt sông ngòi và biến mọi người thành đá. Bộ phim này gần như không có nhân vật phản diện. Không ai hoàn toàn tốt, không ai hoàn toàn xấu. Nhân vật nào cũng có điều gì đó để cảm thông và yêu quý. Kịch bản phim hoạt hình Disney giờ phức tạp hơn, động tới nhiều chủ đề lớn lao hơn, làm mờ ranh giới phim chỉ dành cho trẻ con.   

Một lựa chọn tuyệt vời của đoàn làm phim là đặt Raya vào bối cảnh viễn tưởng, tại một thế giới giả tưởng, một vùng Kumandra trộn lẫn nhiều nét văn hóa của các nước Đông Nam Á. Có thể thấy những đặc trưng kiến trúc quen thuộc, phong cách áo quần, hoa văn họa tiết, tre trúc ở khắp nơi, các chiêu thức võ thuật, thói quen cởi giày dép trước khi vào nhà, ăn chung mâm, cúng thức ăn, các loại hoa quả đặc trưng như vải, thanh long, măng cụt lại có cả mắm tôm… Việc này vừa giúp câu chuyện không bị hạn chế hay cần tuyệt đối chuẩn xác theo một nền văn hóa cụ thể, vừa khiến tất cả các dân tộc Đông Nam Á nói riêng và châu Á nói chung cảm thấy tự hào, được hiện diện trên màn ảnh quốc tế.

Hi vọng mới từ công chúa Raya

Liệu Raya có tạo nên một dấu ấn như Mộc Lan đã từng làm được hay không còn phải chờ thời gian minh chứng. Nhưng có thể thấy tín hiệu tích cực rõ ràng rằng khái niệm công chúa với những cliché xưa cũ đã bị phá bỏ, dần trở nên đa dạng, hay ho, dễ liên hệ hơn. Công chúa không chỉ còn là đại diện cho những đặc thù nữ tính, yểu điệu nữa, mà còn là biểu tượng mới cho đa dạng văn hóa, cho quyền nữ, cho những khả năng vô tận chưa được khám phá hết.

Viện IRED lược dẫn

Nguồn: Tia Sáng